W podaniach ludowych Polski, i innych krajów europejskich Prima Aprilis to dzień, kiedy los rozprawił się z oszustami, złodziejami, z ludźmi czyniącymi zło.
Tego dnia miał narodzić się Judasz Iskariota. Siły natury były nieprzejednane, karały nikczemników, a duchy mściły się na żywych za swoje krzywdy za życia.
Brzmi złowieszczo? A jakże. Tradycja z pokolenia na pokolenie dzień ten złagodziła, czyniąc dniem żartobliwego oszukiwania innych osób.
Pochodzenie Prima Aprilis
Jest to łacińska nazwa pierwszego dnia kwietnia. Już w XVI w. Prima Aprilis uważano za stary zwyczaj.
Istnieje wiele teorii na temat genezy obchodów primaaprilisowych.
Jedna z nich rozpatruje Prima Aprilis, jako pozostałość rzymskiego święta Cerialii, obchodzonego ku czci bogini Cerery na początku kwietnia.
Według mitu, kiedy jej córka Prozepina zbierała narcyzy na Polach Elizejskich, porwał ją do Hadesu Pluton. Cerera usłyszawszy krzyki córki, wyruszyła na poszukiwanie głosu lub echa głosu, ale została zmylona i wyprowadzona na manowce.
Inna teoria głosi, że zwyczaj wywodzi się ze starożytnego Rzymu, kiedy to pierwszego kwietnia, wśród najweselszych zabaw obchodzono początek nowego roku.
Kolejna wersja to, że jest reminiscencją hinduskiego święta, obchodzonego uroczyście wiosną na cześć boga miłości – Kamy. W dniu tym członkowie kasty bramińskiej mieszali się z tłumem i zabawiali, obsypując wszystkich czerwonym proszkiem, ochlapując zabarwioną wodą, podstawiając nogę mniej uważnym.
Zwyczaj ten może być też echem średniowiecznych misteriów pasyjnych, w których przedstawiano sceny ciągłego odsyłania Chrystusa od Annasza do Kajfasza.
W odniesieniu pogodowym, upatruje się primaaprilisową tradycję w potrafiącej płatać figle, zmiennej, przeplatającej zimę z latem pogodzie.
Żarty żartami
Żartowanie w tym dniu znane było już w XIII wieku, choć realne przesłanki pochodzą z późniejszego okresu. A zaczęło się od Karola IX, który w 1564 roku przełożył Nowy Rok z 1 kwietnia na 1 stycznia, co nie tylko zmieniło kalendarz, ale pogmatwało obyczaj wręczania prezentów noworocznych.
Dziewięć lat później kościół zatwierdził tę zmianę, wprowadzając kalendarz gregoriański. Tradycja wręczania upominków pozostała 1 kwietnia, ale z czasem, zamiast prawdziwych, zaczęto przesyłać bezwartościowe przedmioty o charakterze żartobliwym, i czynić sobie nawzajem psikusy i żarty.
Jak Prima Aprilis obchodzi się na świecie?
W Anglii i w Irlandii to Dzień Głupca All Fools’ Day, w Rosji – Dzień Śmiechu. We Francji obchodzi sie „Dzień kwietniowej ryby”, ponieważ jeden z żartów w tym dniu polegał na wysłaniu „nieoświeconego” po świeżą rybę, wmawiając mu wcześniej, że prawo zakazujące łowienia ryb w okresie tarła (obowiązujące od 20 marca), zostało zniesione. Do dziś francuskie dzieci ukradkiem przyczepiają przechodniom do ubrania papierowe rybki.
W XVI ten przeniesiony zwyczaj rozpowszechnił się w Polsce. Oszukiwano poprzez wysyłanie do znajomych nieprawdziwych wiadomości stąd stare przysłowie: „ Prima Aprilis, nie czytaj, bo się omylisz”. Posyłano dziwaczne prezenty lub tylko kartkę z napisem „Prima Aprilis”., podsuwano gościom pierogi z trocinami czy kawę z gliny, a następnie z pokorą przepraszano za kłopoty.
Już w XVIII wieku zaczęto wydawać primaaprilisowe gazety jednodniówki.
Wraz z rozwojem prasy Internetu i mediów społecznościowych, można tego dnia wodzić za nos tysiące ludzi, bo przecież zawsze ktoś da się nabrać.
